| ລາຍການພົບປະມິດຕະພາບຊາວໜຸ່ມສອງປະເທດ ຫວຽດນາມ-ລາວ | |
| ເປີດເຂດອະນຸສອນສະຖານ ສຳນັກງານສູນກາງຊີ້ນຳການປະຕິວັດ ເຂດຊຽງຂວາງ |
ບ້ານລາວໂຄ (ອຽນເຈົາ, ເຊີນລາ)
ວັນທີ 14 ມິຖຸນາ ປີ 1948, ກອງບັນຊາການໃຫຍ່, ກອງບັນຊາການລະຫວ່າງເຂດເລກທີ 10 ໄດ້ວາງອອກຄຳສັ່ງສ້າງຕັ້ງຄະນະຕະລຸມບອນ ລາວ - ເໜືອ ລວມມີ 14 ຄົນ. ສະຫາຍ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ໄດ້ຮັບການແຕ່ງຕັ້ງເປັນຫົວໜ້າຄະນະຕະລຸມບອນ. ກອງທັບນັ້ນໄດ້ຍ້າຍມາເຄື່ອນໄຫວຢູ່ເຂດຊາຍແດນ ຫວຽດນາມ - ລາວ. ນັບແຕ່ນັ້ນມາ, ການປະຕິວັດລາວ ໄດ້ພັດທະນາຮອດເຂດ ລາວຮຸງ, ພຽງສາ, ມອງນຳ, ທ່າຫຼວງ, ແລ້ວແຜ່ຂະຫຍາຍໄປຍັງບັນດາແຂວງທາງທິດຕາເວັນອອກສ່ຽງເໜືອລາວ. ຊຸມວັນເຄື່ອນໄຫວທີ່ປິດລັບ ແລະ ລຳບາກນັ້ນ, ສະຫາຍ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ພ້ອມກັບບັນດານັກຮົບຄະນະຕະລຸມບອນ ລາວເໜືອ ໄດ້ຮັບການເບິ່ງແຍງດູແລ, ຊ່ວຍເຫຼືອ ຈາກພໍ່ເຖົ້າ ຈ໊າງລາວໂຄ ພ້ອມກັບປະຊາຊົນຢູ່ແຫ່ງນີ້.
ຕາມການເລົ່າເລື່ອງຂອງພໍ່ເຖົ້າ ຈ໊າງລາວໂຄ , ລູກຊາຍຂອງພໍ່ເຖົ້າ ເລົ່າສູ່ຟັງວ່າ: ເມື່ອສະຫາຍ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ມາຢູ່ນຳກັນ, ທັງຄອບຄົວລ້ວນແຕ່ຮູ້ສຶກສຸດຈິດສຸດໃຈ, ເບີກບານມ່ວນຊື່ນ, ຖືສະຫາຍຄືພີ່ນ້ອງດຽວກັນໃນຄອບຄົວ ແລະ ຍັງຮັບເປັນອ້າຍຮັກ. ເພື່ອມີບ່ອນນອນ, ພໍ່ເຖົ້າ ຈ໊າງລາວໂຄ ຍັງຕອກຕຽງນອນດ້ວຍຕົນເອງໃຫ້ສະຫາຍ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ນອນ. ເພື່ອຮັກສາຄວາມລັບນັ້ນ, ຄອບຄົວພໍ່ເຖົ້າຈ໊າງ ຕ້ອງພາສະຫາຍ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ມາຢູ່ຖ້ຳເທິມເມ, ຫ່າງຈາກຄອບຄົວປະມານ 2 – 3 ກີໂລແມັດ ໄປຕາມທາງປ່າ. ປະມານ 2 – 3 ວັນ, ພໍ່ເຖົ້າ ຈະເອົາຂອງກິນມາໃຫ້ອ້າຍຮັກຄົນນີ້ເທື່ອໜຶ່ງ.
 |
| ເຂດຮ່ອງຮອຍປະຕິວັດລາວໂຄ ຢູ່ ຕາແສງ ຟຽງຄວ່າຍ, ເມືອງ ອຽນເຈົາ, ແຂວງ ເຊີນລາ (ພາບ: ກວກແຄງ) |
ປີ 1949, ມີເທື່ອໜຶ່ງ ສະຫາຍ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ໄດ້ບອກຜູ້ຕິດຕໍ່ຄົນໜຶ່ງມາເຮືອນລົມກັນກັບພໍ່ຂອງຂ້າພະເຈົ້າ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ, ພໍ່ຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ເອົາເງິນ30 ດົ່ງ (ເງິນຫົວໜາມ) ໃຫ້ຜູ້ຕິດຕໍ່ຄົນນັ້ນ. ເມື່ອຜູ້ຕິດຕໍ່ໄປແລ້ວ, ພໍ່ຂ້າພະເຈົ້າຈຶ່ງລົມນຳຄອບຄົວວ່າ ຫາກໍ່ເອົາເງິນໃຫ້ອ້າຍຮັກເພື່ອຊື້ອາວຸດ. ພາຍຫຼັງຊື້ໄດ້ອາວຸດ, ສະຫາຍ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ໄດ້ຂຽນໃບຮັບເງິນ ສົ່ງໃຫ້ພໍ່ຂ້າພະເຈົ້າ ແລະ ຂອບໃຈຄອບຄົວທີ່ໄດ້ຊ່ວຍເຫຼືອການປະຕິວັດລາວ.
ວິວັດການເຄື່ອນໄຫວ ແລະ ຕິດພັນຂອງທ່ານປະທານ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ຢູ່ ບ້ານລາວໂຄ ໄດ້ຮັບການຈາລຶກຈາກລັດຖະບານ ຫວຽດນາມ ແລະ ກໍ່ສ້າງເປັນອານຸສອນສະຖານປະຕິວັດ. ເຂດອານຸສອນສະຖານດັ່ງກ່າວ ຕັ້ງຢູ່ໃນຮ່ອມພູ, ກາງປ່າດົງ ແລະ ແບ່ງອອກເປັນ 3 ເຂດຕົ້ນຕໍ. ເຂດທີ 1 ແມ່ນອານຸສອນສະຖານເກົ່າແກ່, ລວມມີພື້ນເຮືອນທັງໝົດຂອງຄອບຄົວທ່ານ ຈ໊າງ ລາວໂຄ ທີ່ອາໄສຢູ່ຕັ້ງແຕ່ຊຸມປີ 1930.
ເຂດທີ 2 ສ້າງໃນເນື້ອທີ່ 3.500 m2 ລວມມີ: ເຮືອນອະນຸສອນ; ແຜ່ນສິລາແນະນຳ; ເຮືອນວາງສະແດງ. ໃນນັ້ນ, ພົ້ນເດັ່ນແມ່ນອານຸສາວະລີສັນຍາລັກມິດຕະພາບຫວຽດນາມ - ລາວ ໄດ້ຮັບການກໍ່ສ້າງດ້ວຍແນວຄວາມຄິດຂອງອານຸສາວະລີດອກໄມ້ມິດຕະພາບທີ່ເກີດຢູ່ເທິງພູພາກຕາເວັນຕົກສ່ຽງເໜືອ. ອານຸສາວະລີສັນຍາລັກໄດ້ຮັບການກໍ່ສ້າງຢູ່ເທິງພູສູງ 18 ແມັດ, ຖານຮູບຄືຄື້ນຟອງນໍ້າທີ່ມີກີບດອກບົວ ແລະ ດອກຈໍາປາ. ເຂດທີ 3 ລວມມີບ້ານລາວໂຄ ທັງໝົດ ປະຈຸບັນມີເກືອບ 100 ຄອບຄົວຊົນເຜົ່າມົ້ງດຳລົງຊີວິດ.
ເຂດຖານທີ່ໝັ້ນການປະຕິວັດ ລາວໂຄ ໃນປະຈຸບັນ ແມ່ນສະຖານທີ່ທ່ອງທ່ຽວປະຫວັດສາດທີ່ພົ້ນເດັ່ນຂອງເມືອງອຽນເຈົາ ເວົ້າສະເພາະ ແລະ ແຂວງ ເຊີນລາ ເວົ້າລວມ. ດ້ວຍຄວາມໝາຍ ແລະ ຄຸນຄ່າປະຫວັດສາດອັນໃຫຍ່ຫຼວງ, ປີ 2012, ເຂດອານຸສອນສະຖານປະຫວັດສາດການປະຕິວັດ ຫວຽດນາມ - ລາວ ຢູ່ບ້ານລາວໂຄ ໂດຍກະຊວງວັດທະນະທຳ, ກິລາ ແລະ ທ່ອງທ່ຽວ ຈັດອັນດັບເປັນເຂດຮ່ອງຮອຍລະດັບຊາດ. ໃນປີ 2022, ເຂດອານຸສອນສະຖານດັ່ງກ່າວ ໄດ້ຮັບການຮັບຮອງວ່າເປັນເຂດຮ່ອງຮອຍລະດັບຊາດ.
ອ່າງເກັບນ້ຳ (ຫໍນ້ຳ) ຟານທຽດ (ບິ່ງທ້ວນ)
ອ່າງເກັບນ້ຳ (ຫໍນ້ຳ) ຟານທຽດ ຕັ້ງຢູ່ຂ້າງແມ່ນ້ຳ ກາຕີ ຖືກສ້າງຂຶ້ນເກືອບ 90 ປີກ່ອນ, ອອກແບບໂດຍ ສະເດັດເຈົ້າສຸພານຸວົງ (ລາວ).
ສະຖານທີ່ກໍ່ສ້າງອ່າງເກັບນ້ຳ ຕັ້ງຢູ່ດິນຂອງບ້ານລອງເຄ, ຝັ່ງຊ້າຍຂອງແມ່ນ້ຳ ກາຕີ, ສູງ ແລະ ສະຫວາດສະເຫວີຍ, ຫ່າງຈາກ ສະຖານອັກຄະລັດຖະທູດ ປະມານ 350 ແມັດ. ການອອກແບບອ່າງເກັບນ້ຳແມ່ນແຕ້ມໂດຍ ສະເດັດເຈົ້າສຸພານຸວົງ (ລາວ, ຄາວນັ້ນເປັນນັກສຶກສາຕ່າງປະເທດຢູ່ໂຮງຮຽນ Albert Sarraut ປະເທດຫວຽດນາມ), ໄດ້ຮັບການອະນຸມັດຈາກພະແນກໂຍທາທິການ ຮ່າໂນ້ຍ ແລະ ກິດຈະກຳໄດ້ນຳອອກປະມູນ.
ອ່າງເກັບນ້ຳສ້າງເປັນຮູບເສົາ 8 ຫຼ່ຽມ. ຄວາມສູງຈາກຖານເຖິງເທິງຂອງຈອມສຸດແມ່ນ 32 ແມັດ. ທັງໝົດແບ່ງອອກເປັນ 3 ສ່ວນຄື: ໂຕເສົາອ່າງເກັບນ້ຳ, ຕົວຮອບອ່າງເກັບນ້ຳ ແລະ ຫຼັງຄາ. ໂຕເສົາອ່າງເກັບນ້ຳເປັນຮູບ 8 ຫຼ່ຽມ, ແຕ່ລະດ້ານກວ້າງ 3,9 ແມັດ, ຍິ່ງສູງຂຶ້ນ ຍິ່ງຈະມີຂະຫນາດນ້ອຍເຂົ້າ. ເສັ້ນຜ່າສູນກາງຕີນຂອງອ່າງເກັບນ້ຳຍາວ 9 ແມັດ, ເສັ້ນອ້ອມຮອບ 31,2 ແມັດ, ເນື້ອທີ່ພື້ນແມ່ນ 73,4 ຕາແມັດ.
ຢູ່ຕາມບັນດາດ້ານຂອງຕົວອ່າງເກັບນ້ຳຈາກເທິງລົງລຸ່ມ, ມີ 5 ຊ່ອງລະບາຍອາກາດປະດັບປະດາດ້ວຍລວດລາຍຕົວອັກສອນທີ່ກົງກັນກັບ 5 ຄຳ ຄື: “ຮີ໊”, “ຟຸກ”, “ເຖາະ”, “ກຽດ”, “ລົກ”. ຄວາມໝາຍແມ່ນອວຍພອນໄຊໃຫ້ທຸກຄົນຈົ່ງມີແຕ່ຄວາມສຸກ, ຄວາມຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງ, ອາຍຸໝັ້ນຂວັນຍືນ, ກິນອີ່ມນຸ່ງອຸ່ນ. ສະເພາະຂ້າງດ້ານຕາເວັນຕົກຂອງປ່ອງລະບາຍອາກາດທີ່ມີຄໍາວ່າ "ລົກ" ຖືກປ່ຽນແທນດ້ວຍປະຕູເຫຼັກເພື່ອເຂົ້າອອກອ່າງເກັບນ້ຳ.
ສ່ວນຕົວຮອບອ່າງເກັບນ້ຳ ກໍ່ໄດ້ຮັບການອອກແບບດ້ວຍຮູບຮ່າງ 8 ຫລ່ຽມສູງ 5 ແມັດ, ເສັ້ນຜ່າສູນກາງ 9 ແມັດ, ບັນຈຸນ້ຳ 350 ແມັດກ້ອນ. ອ້ອມຮອບຕົວອ່າງເກັບນ້ຳ ມີ 8 ຮອບວົງມົນ ປະດັບດ້ວຍເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາ 4 ຕົວອັກສອນ U.E.P.T, ເຊິ່ງຫຍໍ້ມາຈາກພາສາຝຣັ່ງວ່າ "Usine des Eaux de ຟານທຽດ" (ຫມາຍຄວາມວ່າ ໂຮງງານຜະລິດນ້ໍາ ຟານທຽດ). ດ້ວຍຈຸດພິເສດເປັນສະຖາປັດຕະຍະກຳທີ່ສູງ ສະນັ້ນອ່າງເກັບນ້ຳນີ້ ຍັງຖືກນຳໃຊ້ຄືເປັນເສົາທຸງ.
ດ້ວຍອາຍຸກວ່າ 90 ປີ, ອ່າງເກັບນ້ຳ ຟານທຽດ ຕັ້ງຢູ່ແຄມແມ່ນ້ຳ ກາຕີ, ສ້າງເປັນຄວາມງາມດ່ັງໃນຝັນໃຫ້ນະຄອນ, “ເປັນສັກຂີພິຍານ” ການປ່ຽນແປງຫຼາຍຢ່າງຂອງນະຄອນທີ່ສວຍງາມນີ້.
ບ້ານງອຍ - ດ໊າບ່ານ (ຕວຽນກວາງ)
ປະຈຸບັນ, ຕາແສງໝີ໊ບັງ ມີ 25 ບ້ານ, ດ້ວຍ 3.217 ຄອບຄົວ, ມີ 7 ຊົນເຜົ່າດຳລົງຊີວິດ. ວັນທີ 13 ສິງຫາ 1950, ຢູ່ເມືອງໝີ໊ບັງ, ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ທົ່ວປະເທດແນວລາວຕໍ່ຕ້ານ ໄດ້ໄຂຂຶ້ນ. ເຂົ້າຮ່ວມກອງປະຊຸມມີຜູ້ແທນ 100 ກວ່າຄົນຕາງໜ້າໃຫ້ປະຊາຊົນບັນດາເຜົ່າລາວ. ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ໄດ້ເລືອກຕັ້ງລັດຖະບານຕໍ່ຕ້ານລາວທີ່ນຳພາໂດຍສະເດັດເຈົ້າສຸພານຸວົງ ເປັນນາຍົກລັດຖະມົນຕີ; ສະຫາຍ ໄກສອນ ພົມວິຫານ ເປັນລັດຖະມົນຕີກະຊວງປ້ອງກັນປະເທດ (ຕໍ່ມາເປັນເລຂາທິການໃຫຍ່ພັກປະຊາຊົນ ປະຕິວັດລາວ) ແລະ ໄດ້ເລືອກຕັ້ງຄະນະບໍລິຫານງານສູນກາງແນວລາວອິດສະຫຼະ.
ຢູ່ທີ່ນີ້, ແຕ່ທ້າຍປີ 1950 ຫາ ກາງປີ 1951, ສະເດັດເຈົ້າສຸພານຸວົງ, ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ລັດຖະບານ ຕໍ່ຕ້ານລາວ, ປະທານແນວລາວອິດສະຫຼະ ແລະ ພະນັກງານປະຕິວັດລາວ ໄດ້ດຳລົງຊີວິດ ແລະ ເຮັດວຽກ. ແຕ່ລະແຖວຂອງຕົ້ນໄມ້ ແລະ ກ້ອນຫີນຢູ່ທີ່ນີ້ ລ້ວນແຕ່ບັນທຶກບາດກ້າວຂອງບັນດາສະຫາຍ ແລະ ອ້າຍນ້ອງ.
ເດືອນ ທັນວາ ປີ 1950, ປະທານ ໂຮ່ຈີມິນ ໄດ້ໄປຢ້ຽມຢາມ ແລະ ເຮັດວຽກກັບບັນດາສະຫາຍໃນຄະນະລັດຖະບານ ຕໍ່ຕ້ານລາວ, ເປັນຂີດໝາຍອັນສຳຄັນໃນສາຍພົວພັນມິດຕະພາບແບບພິເສດ ຫວຽດນາມ-ລາວ.
ໃນໄລຍະເຄື່ອນໄຫວຢູ່ທີ່ນີ້, ສະເດັດເຈົ້າສຸພານຸວົງ ແລະ ພະນັກງານປະຕິວັດ ກໍໄປຢື້ຢາມຖາມຂ່າວພໍ່ແມ່ພີ່ນ້ອງຢູ່ອ້ອມແອ້ມເຂດຄ້າຍທະຫານເປັນປະຈຳ. ຄະນະໄດ້ຈັດຕັ້ງການສະເຫຼີມສະຫຼອງບຸນປີໃໝ່ຕາມປະເພນີຂອງຫວຽດນາມ (ເຕັດຫວຽດ) ແລະ ໄປອວຍພອນປີໃຫມ່ປະຊາຊົນທ້ອງຖິ່ນ, ຢາຍອັງເປົາໃຫ້ບັນດາຫຼານນ້ອຍຢູ່ອ້ອມບ້ານດ໊າບ່ານ.
ປີ 1991 ບ້ານງອຍ - ດ໊າບ່ານ ໄດ້ຮັບການຮັບຮູ້ເປັນເຂດຮ່ອງຮອຍປະຫວັດສາດ - ວັດທະນະທຳລະດັບຊາດ. ເນີນພູໂຖ໊ ຢູ່ບ້ານງອຍ (ບ່ອນເຮັດວຽກຂອງສະເດັດເຈົ້າສຸພານຸວົງ) ໄດ້ຮັບການປ່ຽນຊື່ເປັນພູເຈົ້າຊາຍ ເພື່ອເປັນການລະນຶກເຖິງຊຸມເດືອນປີຄວາມຜູກພັນທີ່ຊື່ສັດບໍລິສຸດເຫຼົ່ານັ້ນ.
ຄຳຮຸ່ງ
